Budowanie gotowości mieszkańców na sytuacje kryzysowe stało się priorytetem dla lokalnych społeczności w Polsce. Odporność społeczna na kryzysy powstaje m.in. w toku takich działań jak Sieć odporności obywatelskiej
W obliczu współczesnych wyzwań geopolitycznych i klimatycznych, pojęcie bezpieczeństwa przestało być domeną wyłącznie służb mundurowych. Lokalne Grupy Działania (LGD) z czterech województw: wielkopolskiego, zachodniopomorskiego, lubuskiego oraz dolnośląskiego, podjęły wyzwanie wypracowania mechanizmów zwiększających zdolność mieszkańców do przetrwania w trudnych warunkach. Cykl szkoleń, debat i zajęć praktycznych stał się fundamentem dla inicjatywy celującej w stworzenie rzeczywistej sieci odporności obywatelskiej.
Zaniedbania i potrzeba edukacji
Przez dekady kwestia cywilnego przygotowania na sytuacje kryzysowe była w Polsce spychana na margines. W efekcie, jak podkreślają eksperci zaangażowani w Sieć odporności obywatelskiej, znaczna część społeczeństwa nie posiada elementarnej wiedzy o tym, jak zachować się w obliczu nagłego zagrożenia. Problem ten celnie zdiagnozowała Dorota Goetz, Prezes Zarządu LGD Partnerstwo Ducha Gór:
„Nie jestem ratownikiem, nie jestem strażą pożarną, ale mam trochę wyobraźni. Cały czas myślę o tym, co będzie się działo w sytuacji zagrożenia. Wyobraźnia podpowiada mi jedno: będzie bardzo trudno, dlatego że my od kilkudziesięciu lat tak naprawdę w naszym kraju mamy zaniedbaną kwestię bezpieczeństwa”.
Te słowa stały się impulsem do działania dla wielu organizacji. Statystyki przytaczane podczas szkoleń są alarmujące – służby mundurowe stanowią zaledwie około 3% populacji. W przypadku rozległego konfliktu lub katastrofy naturalnej, te nieliczne siły zostaną skierowane w miejsca najbardziej zapalne, pozostawiając lokalne społeczności samym sobie na pierwsze, kluczowe dni.
Szeroki wachlarz kompetencji
Projekt skupił się na wielowymiarowym podejściu do bezpieczeństwa. Uczestnicy brali udział w debatach dotyczących bezpieczeństwa energetycznego i żywnościowego, w które zaangażowano m. in. Koła Gospodyń Wiejskich. Ważnym elementem były zajęcia praktyczne: od pierwszej pomocy przedmedycznej, przez naukę obsługi broni, aż po tak prozaiczne, a jednak kluczowe umiejętności, jak prawidłowe spakowanie plecaka ucieczkowego.
Równie istotnym tematem okazała się walka z dezinformacją. W dobie powszechnego dostępu do sieci, umiejętność weryfikacji faktów jest elementem tarczy ochronnej społeczeństwa. Eksperci zwracali uwagę na paradoks współczesności: mimo nieograniczonej wiedzy na wyciągnięcie ręki, jako społeczeństwo stajemy się podatni na teorie spiskowe, które mogą paraliżować racjonalne działania w sytuacjach kryzysowych.
LGD jako ogniwo łączące
Głównym założeniem Sieci odporności obywatelskiej jest pozycjonowanie Lokalnych Grup Działania jako łącznika między administracją samorządową a mieszkańcami. Paulina Ambroziak z Ostrzeszowskiej Lokalnej Grupy Działania zauważa, że to właśnie te struktury są najbliżej ludzi:
„Bardzo bym sobie tego życzyła, żeby lokalna grupa działania była pewnym łącznikiem między organizacjami pozarządowymi a samorządem. Chodzi o stworzenie centrum pomocy ludności jak najbliżej ludzi, na etapie sołectw. Takie osoby mogą nie znać wszystkich odpowiedzi, ale będą wiedziały, do jakiego lidera się zgłosić”.
Taka struktura pozwala na mapowanie lokalnych potrzeb i zasobów jeszcze przed wystąpieniem kryzysu. Dzięki temu w momencie próby wiadomo, kto dysponuje agregatem prądotwórczym, kto posiada zapasy żywności, a kto przeszedł szkolenie z ratownictwa.
Narzędzia do dalszego działania
Wieńcząca konferencja w Kolsku oraz specjalistyczny poradnik „Odporność i współdziałanie”. Dokument będzie drogowskazem dla LGD w kontekście nowej ustawy o ochronie ludności. Zawrze gotowe scenariusze ćwiczeń, tematykę szkoleń oraz instrukcje dotyczące sieciowania lokalnych liderów.
Zgodnie z postulatami uczestników, szkolenia z zakresu odporności powinny odbywać się cyklicznie i obejmować wszystkie grupy wiekowe: od dzieci i młodzieży po seniorów. Tylko regularne przypominanie wiedzy i aktualizacja wytycznych ratowniczych pozwoli na zachowanie profesjonalizmu w działaniu.
Bezpieczeństwo — wspólna sprawa
Inicjatywa budowania sieci odporności w zachodniej i południowej Polsce to dopiero początek drogi. Pokazuje ona jednak wyraźnie, że bezpieczeństwo zaczyna się od odpowiedzialności za sąsiada i lokalną wspólnotę. Współpraca między organizacjami pozarządowymi, samorządami i grupami takimi jak Dolnośląska Grupa Zbrojeniowa w kontekście szerszych programów (np. SAFE), może w przyszłości zaowocować systemem, w którym żaden obywatel nie pozostanie bezbronny w obliczu zagrożenia.
Lokalna odporność społeczna na kryzysy to nie tylko teoria – to praktyczna umiejętność przetrwania, którą musimy budować wspólnie, nie czekając na zewnętrzne wytyczne. Polecamy strony internetowe współpracujących ze sobą Lokalnych Grup Działania:
- Dolnośląska Sieć Partnerstw LGD
- Lider Pojezierza LGD
- Związek Stowarzyszeń „Wielkopolska Sieć LGD
- Lubuska Sieć LGD
