Boże Narodzenie jest jednym z najbardziej oczekiwanych okresów w roku, pełnym niezapomnianych, rodzinnych chwil. Warto przyjrzeć się historii tego święta oraz niektórym z jego najważniejszych tradycji.
Boże Narodzenie jest obchodzone w pamięć narodzenia Chrystusa od IV wieku. Dokładna data narodzin Jezusa nie jest znana, ale pierwsze wzmianki o Narodzeniu Pańskim pojawiły się w kalendarzu z roku 354.
W tradycji chrześcijańskiej Wigilia upamiętnia agape – ucztę pierwszych chrześcijan, zasiadając do niej przy pierwszej gwiazdce. Nazwa ,,wigilia” pochodzi od łacińskiego słowa ,,vigiliare” oznaczającego ,,czuwanie”. Ta tradycja łączy w sobie odłamy zarówno chrześcijańskie jak i pogańskie.
Wiele elementów obecnych w świątecznych tradycjach pochodzi z dawnych zwyczajów różnych kultur. Słowianie obchodzili święto przesilenia zimowego, podczas którego organizowano stypy zaduszne przypominające późniejszą Wigilię. Również w starożytnym Rzymie istniały święta związane z zimą, jak Saturnalia, Larentalia czy Święto Narodzin Niezwyciężonego Słońca.
Wigilijne zwyczaje były pełne przesądów. Wierzono, że dusze zmarłych nawiedzały domy w postaci wędrowców lub zwierząt. Nieparzysta liczba osób przy stole miała wróżyć śmierć, a niezastosowanie się do danych zwyczajów groziło nieszczęściem. W tym dniu dzielono się wigilijnym jedzeniem ze zwierzętami mieszając je z chlebem i opłatkiem. Posiłek wynoszono tez przed gospodarstwa, by posiliły się nim dzikie zwierzęta, co miało ustrzec je przed atakami w następnym roku. Wierzono, że woda w rzekach i potokach zamienia się wino, miód czy złoto, a jeśli ktoś chciałby taką wodę pobrać, ginął w niej. Wyznawano, że o północy niebo się otwiera i wszystkie wypowiedziane wówczas życzenia spełniały się, a zwierzęta przemawiają ludzkim głosem.
Ważnym elementem tradycji było odpowiednie przygotowanie pokoju, w którym miała odbyć się wieczerza. Izba miała przypominać stajenkę, rozsypywano po niej słomę, a w rogach układano snopy zboża. Pod obrusem umieszczano siano na cześć miejsca narodzin Jezusa. Liczba potraw wigilijnych miała wynosić od 5 do 13 i być nieparzysta. Każdy musiał spróbować wszystkich dań, ponieważ tych których się nie skosztowało, miało zabraknąć w przyszłym roku. Niezbędnym składnikiem przygotowanego jedzenia stanowił mak symbolizujący łączność z innym światem oraz sen.
Rodziny zasiadały do wspólnej wieczerzy, kiedy to na niebie pojawiała się pierwsza gwiazda. Wspólnie dzielono się opłatkiem, zmawiano modlitwę i składało życzenia, które wypowiadał pan domu. Świąteczny wieczór umilali kolędnicy, którzy odgrywali scenki w przebraniach. Od gospodyni dostawali prezent od gospodyni. Przed północą zbierano się by podążać na Pasterkę – uroczystą mszę na pamiątkę obwieszczenia pasterzom o narodzinach Chrystusa.
Tradycja choinki ma bogatą historię, która sięga XV wieku. Początkowo, zamiast dzisiejszych choinek, w Wigilię wieszano gałązki zwane, zwane ,,podłaźniczkami” lub ,,sadami”. W XIX wieku wprowadzono wzorzec drzewka z zawieszonymi świecami i bańkami, podobnego do tych stosowanych przez niemieckich sąsiadów. Choinka interpretowana przez Kościół jako rajskie drzewo dobra i zła, zaczęła być ozdabiana łańcuchami z bibuły i słomy. Zwyczaj umieszczania prezentów pod choinką narodził się w XIX w. i ograniczał się do niewielkich upominków dla dzieci, tj. scyzoryków, kozików, koralików i wstążek.
Święta Bożego Narodzenia to wyjątkowy czas, pełen tradycji, radości i refleksji. Warto pielęgnować te wartościowe zwyczaje oraz spędzić magiczne chwile z rodziną i bliskimi.
Źródło: Tradycje wigilijne – jak kiedyś wyglądała Wigilia? | Portal historyczny Histmag.org – historia dla każdego! Krótka historia Wigilii Bożego Narodzenia – tradycje, wierzenia, przesądy | Papricana
