14 listopada obchodzimy Dzień Czystego Powietrza. Pomimo że na przestrzeni ostatnich lat jakość powietrza w Polsce poprawia się, nasz kraj wciąż należy do grupy państw o największym zanieczyszczeniu w całej Unii Europejskiej. Dlatego właśnie to wyjątkowe święto stwarza doskonałą okazję do refleksji nad znaczeniem czystego powietrza zarówno dla zdrowia ludzi, jak i środowiska oraz do spojrzenia na to, jak samemu można zadbać o planetę.
Z analiz prowadzonych przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska wynika, że ostatni sezon grzewczy w Polsce był pod względem jakości powietrza najlepszy od pięciu lat. Choć wnioski brzmią obiecująco, to jednak na 211 miejscowości objętych monitoringiem zanieczyszczenia pyłem zawieszonym tylko 30 spełniało zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Za czynniki najbardziej szkodliwe dla zdrowia ludzi WHO wskazuje pył zawieszony (PM), dwutlenek azotu (NO2), dwutlenek siarki (SO2) i ozon w warstwie przyziemnej (O3).
W Europie za największą emisję szkodliwych substancji odpowiada ogrzewanie budynków. Jest to tak zwana „niska emisja”, czyli ta pochodząca ze spalania paliw stałych – węgla i drewna oraz niestety nierzadko wbrew obowiązującym regulacjom odpadów – w domowych piecach. Pozostałe, „brudne” sektory to: transport, przemysł czy rolnictwo. Problem ten w większym stopniu dotyka mieszkańców miast niż obszarów wiejskich, przede wszystkim ze względu na wyższą gęstość zaludnienia. Skutkuje to większą emisją zanieczyszczeń, szczególnie tych związanych z transportem drogowym.
„W Polsce nadal mamy około 3 mln „kopciuchów”, czyli kotłów, które nie spełniają żadnych norm emisji. Niepokojące jest również korzystanie z opału o bardzo niskiej jakości czy spalanie śmieci w domowych piecach, kozach, a nawet kominkach. W ten sposób z kominów gospodarstw domowych unosi się toksyczny dym, który zatruwa powietrze w całej okolicy. Nieodpowiedzialne unieszkodliwianie odpadów, szczególnie takich jak tworzywa sztuczne, butelki PET, plastikowe opakowania, ubrania czy stare meble, niesie poważne zagrożenie zarówno dla środowiska, jak i zdrowia człowieka” – zauważa Lisa Scoccimarro, liderka Akademii Ekologicznej Amest Otwock.
Co to jest smog i dlaczego szkodzi?
Spaliny samochodowe, dym unoszący się z kominów, substancje emitowane przez zakłady przemysłowe zmieniają skład powietrza, którym oddychają wszystkie organizmy żywe. Mieszaniny gazów stają się szczególnie niebezpieczne wtedy, kiedy nie ma wiatru i gromadzą się one w jednym miejscu. Przypominają mgłę – stąd pochodzi określenie „SMOG”, które jest połączeniem dwóch angielskich słów: „smoke” – dym i „fog” – mgła. Dlatego potocznie to zjawisko uznaje się za rodzaj chmury, która unosi się nad miastem czy wsią. W Polsce występuje zwłaszcza w okresie jesiennym i zimowym.
Zanieczyszczone powietrze jest głównym środowiskowym czynnikiem ryzyka pogorszenia zdrowia. Warto zaznaczyć, że jego negatywny wpływ nie kończy się na chorobach oddechowych. Prowadzi także do schorzeń układu krążenia, nerwowego, hormonalnego, przyspieszenia procesów starzenia, występowania nowotworów, a nawet przedwczesnych zgonów. Ponadto, skażenia atmosferyczne negatywnie oddziałują na przyrodę, zakłócając procesy fotosyntezy i transpiracji. Skutkują również wtórnym zanieczyszczeniem wód i gleb, a tym samym do wzrostu zawartości ołowiu, miedzi, cynku, glinu i kadmu w dostarczanej do naszych domów wodzie.
Rola edukacji
Edukacja i podnoszenie świadomości na temat zanieczyszczenia powietrza i skutków jakie ze sobą niesie jest kluczową kwestią w walce z tym problemem. Warto promować sposoby, które każdy może wprowadzić do swojego życia, aby zmniejszyć emisje szkodliwych substancji. Są to m.in. korzystanie z komunikacji publicznej, wybieranie roweru jako środka transportu, czy po prostu zmniejszenie zużycia energii w gospodarstwie domowym. Dzień Czystego Powietrza to świetna okazja do refleksji nad tym, jak ważne jest zachowanie czystego powietrza dla zdrowia ludzi i przyszłych pokoleń. To nie tylko obowiązek wobec nas samych, ale przede wszystkim wobec planety, która jest naszym domem.
